Here are all question answers for DAV Class 7 Sanskrit Chapter 10 – मधुरवचनानि
DAV Class 7 Sanskrit Chapter 10: मधुरवचनानि
1. ‘आम्’ अथवा ‘न’ लिखिए (True or False)
i. गुणः सौन्दर्यस्य आभूषणं भवति।
उत्तर: आम्
ii. स्वर्णस्य आभूषणम् एव श्रेष्ठं भवति।
उत्तर: न
iii. परिश्रमेण कार्यस्य फल प्राप्तं भवति।
उत्तर: आम्
iv. बुद्धिमान् एव शस्त्रस्य लाभं प्राप्तोति।
उत्तर: आम्
v. एकेन हस्तेन तालिकावादनं भवति।
उत्तर: न
2. रिक्त स्थानों की पूर्ति (Fill in the blanks)
i. हस्तस्य आभूषणं ________ भवति।
उत्तर: दानम्
ii. विद्यां प्राप्य मनुष्य: ________ भवति।
उत्तर: विनम्रः
iii. ________ विना मानव: फलं न प्राप्नोति।
उत्तर: परिश्रमम्
iv. ज्ञानवान् जन: यदि ________ भवति तर्हि स: सम्मनां प्राप्नोति।
उत्तर: क्षमाशीलः
v. बुद्धिमान् जन: एव ________ ज्ञानं प्राप्तुं शक्नोति।
उत्तर: शास्त्राणां
3. उचित पर्यायवाची पद (Synonyms)
i. आभरणम् — आभूषणम्
ii. तालिका — करतलध्वनि:
iii. लोचनाभ्याम् — नेत्राभ्याम्
iv. पात्रताम् — योग्यताम्
v. प्रज्ञा — बुद्धिः
4. एक शब्द में उत्तर (One-word answers)
i. नरस्य आभूषणं किं भवति?
उत्तर: रूपम्
ii. काभ्यां विहीनः दर्पणे द्रष्टुं न शक्नोति?
उत्तर: लोचनाभ्याम्
iii. पात्रत्वात् किम् आयाति?
उत्तर: धनम्
iv. धर्मः कस्मात् भवति?
उत्तर: धनात्
v. कस्य आभूषणं व्यर्थ भवति?
उत्तर: स्वर्णस्य
5. पूर्ण वाक्य में उत्तर (Answer in complete sentences)
i. सत्यं कस्य आभूषणं भवति?
उत्तर: सत्यं कण्ठस्य आभूषणं भवति।
ii. गुणस्य भूषणं किं भवति?
उत्तर: गुणस्य भूषणं ज्ञानं भवति।
iii. शास्त्रं कस्य किमपि न करोति?
उत्तर: शास्त्रं प्रज्ञाहीनस्य किमपि न करोति।
iv. सुखं कस्मात् प्राप्यते?
उत्तर: सुखं धर्मात् प्राप्यते।
v. मनुष्यः परिश्रमं विना कार्यस्य किं न प्राप्नोति?
उत्तर: मनुष्यः परिश्रमं विना कार्यस्य फलम् न प्राप्नोति।
6. स्थूलपदाधृत्य प्रश्ननिर्माणम् (Make questions using underlined words)
i. धनेन धर्मस्य कार्याणि भवन्ति।
प्रश्न: केन धर्मस्य कार्याणि भवन्ति?
ii. केवलं भाग्येन एव कार्यस्य फल प्राप्तं न भवति।
प्रश्न: केवलं भाग्येन एव कस्य फल प्राप्तं न भवति?
iii. ज्ञानं श्रोत्रस्य आभूषणं भवति।
प्रश्न: किम् श्रोत्रस्य आभूषणं भवति?
iv. नेत्राभ्याम् विहीनः दर्पणं द्रष्टुं न शक्नोति।
प्रश्न: नेत्राभ्याम् विहीनः कम् द्रष्टुं न शक्नोति?
v. रूपस्य आभूषणं गुणः भवति।
प्रश्न: रूपस्य आभूषणं कः भवति?
7. श्लोकात् रिक्त स्थान पूर्ति (Fill in the blanks from the shloka)
i. यथा एकेन हस्तेन तालिका न सम्प्रदद्यते, तथा उद्यमं परित्यज्य कर्मणः फलं न भवेत्।
ii. विद्या विनयं ददाति, विनयात् पात्रताम् याति, पात्रत्वात् धनम् आप्नोति, धनात् धर्मः, ततः सुखम् प्राप्नोति।
8. मूल्य आधारित प्रश्न (Value-based question)
प्रश्न:
‘मधुरवचनानि’ पाठ में बताए गए कौन-कौन से गुण आप अपने जीवन में अपनाना चाहेंगे?
उत्तर:
मैं इन गुणों को अपनाऊँगा:
- सद्गुण
- ज्ञान
- दान
- सत्य
- परिश्रम
- क्षमा
- धर्मपालन
- विनम्रता
- योग्यताप्राप्ति
- सत्संगति
9. गतिविधि (Activity)
प्रश्न:
दान, सत्संगति, क्षमा, सत्य, धर्म, ज्ञान आदि विषयों पर संस्कृत सूक्तियाँ एकत्र करें और कक्षा में सुनाएँ।
उत्तर (कुछ उदाहरण):
- दानम् हस्तस्य भूषणम्।
- क्षमा वीरस्य भूषणम्।
- सत्यं ब्रूयात् प्रियं ब्रूयात्।
- धर्मात् शोभते देवः।
- ज्ञानं परं भूषणम्।
10. व्याकरण (Grammar)
(A) संख्यावाचक शब्दों से रिक्त स्थान भरो
i. गृहे द्वौ नरौ स्तः।
ii. तत्र पञ्च जना: भ्रमन्ति।
iii. एकः शिक्षकः पाठयति।
iv. चत्वारि मित्राणि क्रीडन्ति।
v. एका गायिका गीतं गायति।
vi. चतस्रः धेनवः चरन्ति।
vii. मनुष्यस्य द्वौ पादौ भवतः।
viii. सूर्यः एकः अस्ति।
ix. सप्त कन्याः पठन्ति।
x. दश पुष्पाणि विकसन्ति।
(B) संख्यावाचक शब्दों से रिक्त स्थान भरो (Numbers in words)
i. एकस्यां कक्षायां चत्वारिंशत् छात्राः सन्ति। (40)
ii. द्वारे एकादश क्रीडकाः सन्ति। (11)
iii. सभायां पञ्चाशत् जना: सन्ति। (50)
iv. उद्याने त्रयोविंशतिः बालिकाः क्रीडन्ति। (23)
v. वृक्षे षोडश वानराः कूर्दन्ति। (16)
vi. भारते नवविंशतिः राज्यानि सन्ति। (29)
vii. करण्डके त्रिंशत् फलानि सन्ति। (30)
viii. पक्षे पञ्चदश तिथयः भवन्ति। (15)
ix. मम समीपे पञ्चत्रिंशत् पुस्तकानि सन्ति। (35)
x. तत्र अष्टादश महिलाः कार्यं कुर्वन्ति। (18)